Celem odpowiedniego żywienia w cukrzycy jest:

• Dostarczenie zalecanej ilości energii i niezbędnych składników odżywczych
• Utrzymanie należnej masy ciała
• Wyrównanie cukrzycy
• Zachowanie prawidłowych stężeń lipidów w surowicy
• Zapobieganie wczesnym i późnym powikłaniom
• Zapobieganie miażdżycy i chorobom układu krążenia

 

W leczeniu cukrzycy powinno zastosować się dietę z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów. Dobór i ilość spożywanych produktów żywnościowych jest bardzo istotny. W cukrzycy typu I zaleca się 6 posiłków dziennie, zaś w cukrzycy typu II jest to 4-5 posiłków dziennie. Powinny być spożywane o stałych porach. W celu urozmaicenia jadłospisu winno się stosować wymienniki węglowodanowe, białkowe i tłuszczowe.

Żywienie w cukrzycy należy oprzeć na składnikach żywnościowych takich jak: węglowodany złożone, błonnik pokarmowy (pieczywo razowe, warzywa), produkty białkowe niskotłuszczowe oraz tłuszcze roślinne.

W planowaniu jadłospisu zaleca się produkty węglowodanowe o niskim indeksie glikemicznym (wolne wzrastanie stężenia glukozy we krwi): pieczywo pełnoziarniste, makaron razowy, kaszę gryczaną, ryż pełnoziarnisty, płatki zbożowe, groszek zielony, marchewkę surową, suche nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, soczewica), jabłka, grejpfruty, świeże morele, mleko i niskotłuszczowe produkty mleczne, warzywa zielone, pomidory, bakłażany, cukinię, czosnek, cebulę.

Należy zwrócić uwagę na to, że posiłki mieszane tj. zawierające węglowodany złożone, błonnik pokarmowy, białka i tłuszcze wolniej zwiększają stężenie glukozy we krwi.

 

Przy przygotowaniu posiłków:

• Stosować gotowanie w wodzie i na parze, pieczenie, duszenie z dodatkiem małej ilości tłuszczu,
• Nie zaleca się potraw smażonych,
• Zupy i sosy należy sporządzać na wywarach warzywnych,
• Nie należy rozgotowywać produktów zbożowych i jarzyn (wyższy indeks glikemiczny)
• Warzywa i owoce należy spożywać w postaci surowej,
• Należy ograniczyć sól kuchenną,
• Można stosować przyprawy ziołowe,
• Można stosować sztuczny słodzik np. Aspartam (do 40mg/kg masy ciała, na dobę) lub Acesulfam K (w przeciwieństwie do Aspartamu dobry do stosowania w temperaturach wyższych niż 60^oC)

Zalecany procentowy udział makroskładników w diecie przedstawia się następująco:

białko: 15 – 20%,

tłuszcze: 30 – 35%,

węglowodany: 45 – 50%.

 

• Węglowodany proste należy ograniczyć do 20-30g na dobę.
• Błonnik należy dostarczyć w ilości 20-35g na dobę.
• Kwasy tłuszczowe nasycone powinny stanowić do 10% całkowitej energii (do 7% dla chorych ze stężeniem LDL >= 100mg/dl).
• Cholesterol do 300mg na dobę (lub analogicznie do 200mg na dobę).
• Stosunek białka zwierzęcego do białka roślinnego powinien wynosić 50:50 (lub więcej zwierzęcego).
• W przypadku występowania chorób nerek ilość białka zaleca się ograniczyć do 10% całkowitej podaży energii (obecnie dyskusyjne).
• Należy zwrócić uwagę na dostarczenie odpowiedniej ilości witamin i minerałów (według zaleconych norm dla populacji).
• Warto stosować dodatkową suplementację przy występowaniu m.in. osteoporozy czy ciąży (lub planowanej ciąży).
• Alkohol należy ograniczyć do 20g na dobę w przypadku kobiet i do 30g na dobę w przypadku mężczyzn. Spożywany winien być razem z posiłkiem, w celu zapobiegania wystąpienia hipoglikemii.

 

Przykład żywienia w cukrzycy dorosłych:

1. Pacjentka 60 lat, masa ciała 80kg, wzrost 165cm, osoba chodząca – praca umysłowa.

BMI = 29,38 tj. nadwaga
Dla chorych z nadwagą autorzy zalecają ustalenie jadłospisu z ograniczeniem kaloryczności do 1500-1800kcal.

Według wytycznych IŻŻ średnie całkowite zapotrzebowanie na energię pacjenta wyniesie 2000 – 2300 kcal na dobę.

Według dokładniejszych obliczeń:

Podstawowa przemiana materii: PPM = (9,082 x 80) + 658,5 ~= 1385kcal

Wskaźnik PAL (Physical Level Activity) dla pacjenta oscyluje w granicach 1,4 – 1,6;

CPM (Całkowita Przemiana Materii) = PPM(BMR) x PAL

CPM = 1385kcal x 1,4 = 1939kcal

CPM = 1385kcal x 1,6 = 2216kcal

CPM w granicach 1939 – 2216kcal

Przy nadwadze rozsądnym wyjściem będzie ustalenie jadłospisu z niedużym deficytem kalorycznym. Biorąc pod uwagę zalecenia autorów książki oraz obliczenia właściwym rozwiązaniem wydaje się ustalenie jadłospisu, który dostarczy 1800kcal dziennie (zalecane 1500 – 1800kcal przy nadwadze).

Zalecany % stosunek makroskładników w diecie to:
Białko/Tłuszcze/Węglowodany : 15-20/30-35/45-50.

Dieta dla pacjenta będzie realizowała następujący % stosunek makroskładników w diecie:
Białko/Tłuszcze/Węglowodany : 20/32,5/47,5.

Ilość poszczególnych makroskładników w gramach:
1800kcal:

Białka: 1800kcal x 20% = 360kcal; 360kcal/4kcal = 90g tj. 4-5 wymienników białkowych (w zależności od proporcji białek zwierzęcych do roślinnych – zalecana 50:50)

Tłuszcze: 1800kcal x 32,5% = 585kcal; 585kcal/9kcal = 65g;

Węglowodany: 1800kcal x 47,5% = 855kcal; 855kcal/4kcal ~= 214g tj. 21 wymienników węglowodanowych

Białko: 90g/80kg = 1,125g/kg masy ciała

Tłuszcze: 65g/80kg = 0,8125g/kg m.c.

Węglowodany: 214g/80kg = 2,675g/kg m.c.

Proponowany dzienny jadłospis: 

Dzień I. 

POSIŁEK	NAZWA PRODUKTU	ILOŚĆ	Białko	Tłuszcze	Węglowodany strawne	Wart. energet.
		[g]	[g]	[g]	[g]	[kcal]
1	Jaja kurze całe	120	13,08	10,08	0,6	145,2
	Chleb żytni razowy	100	5,6	1,7	45,6	223
	Jabłko	75	0,3	0,3	7,58	34,5
	ŁĄCZNIE:	295	18,98	12,08	53,78	402,7
2	Jogurt naturalny 2% tłuszczu	200	8,6	4	12,4	120
	Płatki owsiane	45	5,36	3,24	28,08	164,7
	Dynia, pestki	25	4,53	8,475	2,35	103
	Brzoskwinia	85	0,85	0,17	8,5	39,1
	ŁĄCZNIE:	355	19,33	15,89	51,33	426,8
3	Dorsz świeży, filety bez skóry	80	13,2	0,24	0	56
	Ziemniaki wczesne	250	3,75	0,25	30,25	140
	Olej rzepakowy tłoczony na zimno	15	0	15	0	132,6
	ŁĄCZNIE:	345	16,95	15,49	30,25	328,6
4	Ser twarogowy półtłusty	50	9,35	2,35	1,85	66,5
	Pumpernikiel	100	5,8	2	51,9	252
	Masło extra	6	0,04	4,95	0,04	44,1
	ŁĄCZNIE:	156	15,19	9,3	53,79	362,6
5	Łosoś	80	15,92	10,88	0	160,8
	Bułki grahamki	50	4,1	0,85	25,75	129
	ŁĄCZNIE:	130	20,02	11,73	25,75	289,8
RAZEM:		1281	90	64	215	1811

 

POSIŁEK	Wymienniki węglowodanowe	Wymienniki Białkowe	Wymienniki białkowo-tłuszczowe
	WW	WB	WBT
1	5,4	1,3	1,6
2	5,1	0,9	1,8
3	3,0	1,3	1,9
4	5,4	0,9	1,2
5	2,6	0,0	1,1
RAZEM:	21	4	8

 

Do posiłków należy dodać warzywa – „te zawierające w 100g produktu do 3% węglowodanów przyswajalnych, można spożywać w dowolnych ilościach:
boćwina, brokuły, brukselka, cukinia, dynia, kalafior, kapusta pekińska, ogórek, papryka zielona, pomidory, pory, rzodkiewka, sałata, seler korzeń, seler naciowy, szparagi, szpinak, kapusta kwaszona, ogórek kwaszony.” 

Nie wolno zapominać o wypijaniu odpowiedniej ilości wody. Rekomendowane jest spożycie średnio 2,4l wody dziennie (80kg x 30ml). Zaleca się pić między posiłkami, niewielkie ilości na raz. Posiłki powinny być spożywane o stałych porach lub w odstępach równych 3 godziny (2,5-3,5h). 

 

Dzień II. 

POSIŁEK	NAZWA PRODUKTU	ILOŚĆ	Białko	Tłuszcze	Węglowodany strawne	Wart. energet.
		[g]	[g]	[g]	[g]	[kcal]
1	Mleko spożywcze 2% tłuszczu	200	6,8	4	9,8	102
	Płatki owsiane	75	8,93	5,4	46,8	274,5
	Truskawki	100	0,7	0,4	5,4	28
	ŁĄCZNIE:	375	16,43	9,8	62	404,5
2	Mięso z piersi indyka bez skóry	90	17,28	0,63	0	75,6
	Kasza gryczana	75	9,45	2,33	47,55	252
	Oliwa z oliwek	9	0	8,96	0,02	79,38
	ŁĄCZNIE:	174	26,73	11,92	47,57	406,98
3	Bułki grahamki	90	7,38	1,53	46,35	232,2
	Ser twarogowy półtłusty	50	9,35	2,35	1,85	66,5
	ŁĄCZNIE:	140	16,73	3,88	48,2	298,7
4	Migdały	22	4,4	11,44	1,67	125,84
	Orzechy laskowe	22	3,3	13,42	0,95	138,16
	Grejpfrut	200	1,2	0,4	15,8	72
	ŁĄCZNIE:	244	8,9	25,26	18,42	336
5	Makrela wędzona	80	16,56	12,4	0	176,8
	Chleb żytni razowy litewski	80	5,04	1,36	37,92	186,4
	ŁĄCZNIE:	160	21,6	13,76	37,92	363,2
RAZEM:		1093	90	65	214	1809

 

POSIŁEK	Wymienniki węglowodanowe	Wymienniki Białkowe	Wymienniki białkowo-tłuszczowe
	WW	WB	WBT
1	6,2	0,7	1,2
2	4,8	1,7	1,8
3	4,8	0,9	0,7
4	1,8	0,0	2,3
5	3,8	1,2	1,7
RAZEM:	21	5	8

 

Do posiłków należy dodać warzywa – „te zawierające w 100g produktu do 3% węglowodanów przyswajalnych, można spożywać w dowolnych ilościach:
boćwina, brokuły, brukselka, cukinia, dynia, kalafior, kapusta pekińska, ogórek, papryka zielona, pomidory, pory, rzodkiewka, sałata, seler korzeń, seler naciowy, szparagi, szpinak, kapusta kwaszona, ogórek kwaszony.” 

Nie wolno zapominać o wypijaniu odpowiedniej ilości wody. Rekomendowane jest spożycie średnio 2,4l wody dziennie (80kg x 30ml). Zaleca się pić między posiłkami, niewielkie ilości na raz. Posiłki powinny być spożywane o stałych porach lub w odstępach równych 3 godziny (2,5-3,5h). 

 

Opracowane przez Patryka Bielawskiego według zaleceń z książki „Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka.” Mgr Heleny Ciborowskiej i Mgr Anny Rudnickiej. Wszelkie prawa zastrzeżone.