BCAA (ang. branched-chain amino acid – aminokwasy rozgałęzione) to trzy aminokwasy egzogenne (leucyna, izoleucyna i walina), czyli takie, które muszą zostać dostarczone z pożywieniem, ponieważ nie są syntezowane przez organizm, a są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania człowieka.117 Poszczególne frakcje białek różnią się zawartością aminokwasów rozgałęzionych (tab. 2.2.).
β-alanina (kwas 3-aminopropionowy) jest naturalnie występującym aminokwasem, z grupą aminową znajdującą się w pozycji „beta”. W przeciwieństwie do L-alaniny nie występuje w białkach mięśniowych jako budulec. Z pożywienia może zostać dostarczona z drobiu, wieprzowiny, wołowiny i ryb w postaci dwupeptydów: karnozyny (β-alanylo-L-histydyny), anseryny (β-alanylo-3-metylo-L-histydyny) i baleniny (β-alanylo-1-metylo-L-histydyny).
Beta-alanina razem z aminokwasem histydyną pozwalają zsyntezować dipeptyd karnozyny spełniający funkcję naturalnego bufora kwasu mlekowego. Karnozyna ma więc wpływ na utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej w pracujących mięśniach, co teoretycznie pozwala na wydłużenie wysiłku fizycznego i tym samym zwiększenie efektywności treningu. Szybkie przetransportowanie kwasu mlekowego do wątroby pozawala na efektywną, potreningową odbudowę zasobów energetycznych.
Kreatyna to aminokwas, który ulega przemianie w fosfokreatynę, w wyniku fosforylacji z udziałem kinazy kreatynowej.
Fosfokreatyna przyczynia się do odnowy, obecnego w komórkach adenozynotrójfosforanu (ATP), który jest głównym nośnikiem energii w strukturach komórkowych i tkankowych.28 Ilość ATP i fosfokreatyny potrzebnej do resyntezy tego związku, jest szczególnie istotna w wysiłkach o maksymalnej intensywności, trwających 6 – 8 sekund i limituje ilość wykonanej pracy. Zatem zwiększenie stężenia fosfokreatyny w mięśniach staje się sprawą kluczową dla sportowca. Kreatyna aktywuje też powstanie komórek satelitarnych, warunkujących tempo wzrostu mięśni.
Kreatyna (kwas β-metyloguanidynooctowy) to niewątpliwie jeden z najbardziej rozpoznawalnych i popularnych suplementów wśród sportowców. Historia tego związku chemicznego rozpoczęła się wraz z odkryciem go w mięsie przez pewnego francuskiego chemika. Stąd też wzięła się nazwa „kreatyna” – z greckiego kreas oznaczającego mięso. W badaniach wykazano, że przeciętna koncentracja kreatyny w mięśniach szkieletowych u 70 kg mężczyzny wyniosła 124 mmol / kg beztłuszczowej masy ciała.1
Warunkiem do budowy mięśni jest powstawanie większej ilości nowych białek (w procesie syntezy) niż sumy białek ulegającej rozpadowi. Równowaga między tymi dwoma procesami regulowana jest poprzez zmiany napięcia mięśni, aktywność fizyczną, podaż kalorii, białek i aminokwasów. Odpowiednia ilość spożywanego białka ma wpływ na aktywację szlaków sygnałowych odpowiedzialnych za nasilenie syntezy białek mięśniowych. Naukowcy oszacowali, że jednorazowa dawka 25 g białka jest wystarczająca do osiągnięcia takiej aktywności, przy czym taki sam efekt można uzyskać dodając leucynę do zaledwie 25 % poprzedniej porcji białka (6,25 g).1
Białka są wielocząsteczkowymi biologicznymi polikondensatami. Budują je reszty aminokwasów połączone ze sobą poprzez wiązania peptydowe -CONH-. Występują one w każdym organizmie żywym i wirusach. Przy syntezie białek aktywny udział biorą rybosomy. W pojedynczym łańcuchu polipeptydowym zwykle występuje ponad 100 reszt aminokwasowych, a pojedynczą cząsteczkę białka buduje przeciętnie wiele łańcuchów polipeptydowych. Większa część białek charakteryzuje się dołączoną do reszt aminokwasowych inną cząsteczką – cukrów, związków organicznych czy jonów metali.
Białko w organizmie człowieka pełni funkcję budulcową. Dieta sportowca powinna uwzględniać zwiększone zapotrzebowanie na pełnowartościowe proteiny powstałe w wyniku intensywnego wysiłku i nasilonego rozpadu białek ustrojowych.1 Odpowiednia podaż białka w diecie zawodnika warunkuje prawidłowe tempo regeneracji i rozwój beztłuszczowej masy ciała.